چگونه در کتابهای ممنوعه گنج یابی در 60 دقیقه پیشرفت کنیم

این اثر سومین منظومه نظامی است و هشت سال پس از خسرو و شیرین سروده شدهاست. در سال ۱۲۱۴ ه.ق فتحعلی شاه بعد از کشمکش با مدعیان قدرت، پسر یازده ساله خود محمدقلی میرزا را به حکومت مازندران منصوب کرد. به نظر طه حسین مجنون شخصی خیالی است و هیچ نقد و بررسی سنجیده و درست علمی نمیتواند وجود او را که حتی در مورد نام و نسب و حوادث زندگی او اتفاق نظر وجود ندارد، اثبات کند. در دوران سلطنت آرتهیس جنگی بزرگ بین مادها و کادوسیان پیش آمد که منشأ این واقعه چنین است: فردی پارسی به نام پارسُد (Parsode) که از حیث دلاوری شجاعت معروف بود، نفوذی در دربار ماد یافت. از سوی دیگر زندگی و آداب بدویان بیاباننشین عرب، و سرزمین بی آب و علف آنان، چنگی به دل نظامی که شاعر بزمهای پرشکوه ساسانی بود، نمیزد. از اشارههای قدیمی به لیلی و مجنون در شعر فارسی میتوان به این بیت رابعه قزداری (حدود دو قرن پیش از نظامی) اشاره کرد. از لحاظ گاهنگاری با توجه به قرار گرفتن در خارج از حصار دوره صفویه و مصالح به کار رفته، رونق و شکوفایی این بنا را میتوان به دوره قبل از صفویه نسبت داد.

خواننده در لیلی و مجنون با جامعهای مواجه میشود که مردم آن توان نگاه معصومانه کودکی از سر مهر را به هم سن ناهمجنس خود ندارند و همه در صدد سرک کشیدن در کار یکدیگر و تجسس هستند. برای نمونه بر اساس روایت نظامی، آغاز دلدادگی مجنون به لیلی در مکتبخانه و در کودکی بودهاست. نوفل کسی است که حاضر است به خاطر عشق مجنون، با سربازان خود به جنگ عشیره لیلی برود. به گفته او گروهی از اعراب متعصب گمان میکنند که تردید در وجود مجنون، از مجد و عظمت اعراب میکاهد. مگر چشم مجنون به ابر اندر است که گل رنگ رخسار لیلی گرفت؟ شخصیتپردازی در داستان لیلی و مجنون نظامی، شخصیتپردازی مستقیم است؛ ولی شخصیتها همگی دچار سکون و ایستایی بوده و بدون تحرک هستند. چنین ابیاتی، بیش از آنکه داستان دخترک گوسفندچران بادیهنشین بیابانهای عربستان باشد که جز حسرت و محرومیت و فراغ نصیبی ندارد، وصف شاهزاده خانمی مانند شیرین (در خسرو و شیرین) است که با کنیزان به تماشای سبزه و گل رفتهاند. کراچکوفسکی اعتقاد دارد که لیلی و مجنون هویت تاریخی داشته و در اواخر قرن اول هجری در عربستان میزیستهاند. برای نمونه شاعر در بندی که به رفتن لیلی به تماشای باغ اختصاص دادهاست، دنیایی را تصویر کردهاست که شباهتی به محیط زندگی قیس عامری و لیلی در عربستان ندارد.

آغامحمدخان قاجار پساز نابودی زندیان، سلسله قاجاریان را در ایران تأسیس کرد. قدیمیترین نوشتهای که در آن یادی از لیلی و مجنون شدهاست، کتاب «الشعر و الشعرا» (قرن سوم هجری) است. اخستان شروانشاه، پسر منوچهر و پادشاه شروان که ترجمه کتاب عامیانه ابوبکر والبی را خوانده بود، و از سویی دیگر از خواندن خسرو و شیرین نظامی لذت برده بود، به فکر افتاد تا از نظامی بخواهد که لیلی و مجنون را به نظم بکشد. کتاب حاضر، به منظور آگاهکردن مخاطب از سکههای مضروب در این شهر کهن، از آغاز دورهٔ ایلخانیان تا پایان حکومت صفویه است. قدیمیترین داستان فارسی مستقل نوشتهشده منسوب به مجنون داستان آزادکردن آهوی اوست که در حدیقه الحقیقه اثر سنایی غزنوی ذکر شدهاست. بنابراین به لطف اندیشه و بیان نظامی، داستان به اوج رسیدهاست. به این منظور شاعر داستان را با خیال خویش درآمیخته و به آن رنگ و بوی شهری دادهاست. نظامی برای آنکه داستان به مذاق خواننده فارسیزبان دلنشین باشد، رنگ و بوی شدید ایرانی به آن افزود.

لیلی و مجنون در سال ۵۸۴ سروده شده و در سال ۵۸۸ مورد تجدیدنظر نظامی قرار گرفتهاست. دوران حاکمیت آنها از سال ۸۸۰ ه.ش(۹۰۷ ه.ق) تا ۱۱۱۴ ه.ش(۱۱۴۸ ه.ق) به طول انجامید و در بیشترین گسترهٔ خود شامل ایران امروزی، آذربایجان، ارمنستان، شرق گرجستان، جنوب داغستان، عراق، کویت، بحرین، نیمه غربی افغانستان و بخشهایی از ترکیه، سوریه، پاکستان و ترکمنستان بود. هنگامی دل به لیلی سپردم که خرد و سادهدل بود و همسالانش هنوز برجستگی سینه او را ندیده بودند. به گفته سعیدی سیرجانی «لیلی پرورده جامعهای است که دلبستگی و تعلق خاطر را مقدمه انحرافی میپندارد که نتیجهاش سقوط حتمی است در درکات وحشتانگیز فحشا؛ و به دلالت همین اعتقاد، همه قدرت قبیله مصروف این است که آتش و پنبه را از یکدیگر جدا نگه دارند تا با تمهید مقدمات گناه، آدمیزاده ظلوم و جهول در خسران ابدی نیفتد» از دیدگاه سیرجانی در چنین جامعهای لیلی دو گناه دارد. به عنوان نمونهای دیگر از ایرانیسازی داستان، نظامی شخصیتی به نام نوفل را وارد داستان میکند.